05 kwietnia
„Wielkie błędy wielkich naukowców”, czyli błędy, pomyłki i przeoczenia w służbie nauki
Lekko, zabawnie i z zadziorem, bez patosu i wciągająco, a przede wszystkim mądrze. Tak właśnie podchodzi do opisywania naukowych zagadnień Luca Perri, włoski astronom i popularyzator nauki, w prześmiesznej i jednocześnie pełnej konkretnej wiedzy książce „Wielkie błędy wielkich naukowców”. W jego ujęciu nauka to pasmo porażek, pomyłek, wpadek. Bez nich jednak nie byłoby rozwoju, to właśnie one pozwalają odkrywać nowe fakty, weryfikują skostniałe teorie, wreszcie sprowadzają uczonych na ziemię, przypominają im o prawdach podstawowych, o naukowym BHP, elementarzu wiarygodnego poznania.
Tytuł trochę myli. Owszem, autor skupia się przede wszystkim na naukowych wpadkach, ale nie pomija ważnych odkryć, istotnych wynalazków. Pisząc o naukowych autorytetach, podkreśla ich osiągnięcia, ale jednocześnie udowadnia, że byli tylko ludźmi, a ludzką rzeczą jest się mylić. Nikt nie jest doskonały, nawet jeśli nazywa się Albert Einstein. Obok Einsteina w książce pojawia się cała plejada słynnych, po prostu znanych i trochę zapomnianych naukowców, którzy w różny sposób (nie zawsze „błędny") zapisali się w historii nauki - to lord Kelvin, Archimedes, Thomas Edison, sir Isaac Newton, James Clerk Maxwell, Nicola Tesla i wielu wielu innych. Co ważne, Perri w ciekawy sposób opisuje relacje pomiędzy uczonymi, ich rywalizacje, a w tym przeoczenia i przekłamania biorące swój początek w ambicjach i marzeniach poszczególnych badaczy. Wyborna i wielce pouczająca to lektura.
Wielkie kanały przypominające koryta rzek na Marsie, słynna twarz kosmity uwidoczniona na jednej z fotografii czerwonej planety, niesamowita poliwoda, która w pewnym momencie podbiła naukowy świat. Wszystko to zwykłe błędy, wady materiału, zanieczyszczenia próbek czy po prostu gra świateł.
Inne pomyłki wynikały z błędnych założeń lub ze współczesnego naukowcom stanu wiedzy. Wystarczy przypomnieć przezabawne z współczesnej perspektywy próby ustalenia wieku Ziemi.
Wiele miejsca Perri poświęca wpływowi nauki na naszą codzienność, wynalazkom, które powstały niejako przy okazji poważniejszych badań. Przykładowo, gdyby nie rozwój technologii związany z podbojem kosmosu, być może profesjonalne kostiumy pływackie wyglądałyby zupełnie inaczej, a liofilizowaną żywność i telefony komórkowe oglądalibyśmy tylko w filmach SF.
Bardzo podobają mi się humorystyczne ilustracje w lekkim stylu, które stworzył Tuono Pettinato, oraz równie zabawne podsumowania rozdziałów w formie komiksowych pasków. Sprawiają one, że treści stają się jeszcze bardziej przystępne i zapamiętywalne, oraz świetnie współgrają z przystępnym, często wręcz potocznym językiem snutej przez autora opowieści.
Autor wielokrotnie podkreśla wpływ nauki na kulturę, filozofię i ludzką świadomość. Błędne założenia, nieprawdziwe teorie przecież również inspirują, szczególnie gdy jeszcze nie zdajemy sobie sprawy z ich ułomności. To między innymi właśnie im zawdzięczamy przykładowo obecność Marsjan w popkulturze (a ściślej pareidolii i niedokładnym tłumaczeniom).
Ludzką rzeczą jest błądzić, pomyłki stanowią ważną część naszego doświadczenia, uczą, pozwalają odkryć czasami nieoczekiwane rzeczy, wytrącają nas z rutyny. Nauka nie jest od nich wolna, wręcz przeciwnie - to obszar, w którym bardzo łatwo popełnić błąd. Mimo procedur, mimo zabezpieczeń, mimo skrupulatnego przestrzegania naukowej metodologii. Prawdziwą sztuką jest jednak dostrzeżenie nieprawidłowości, przyznanie się do nich. Słowem, naukowa pokora i ciągła nieufność, poddawanie w wątpliwość nawet tych rzeczy, co do których prawdziwości jesteśmy niby w stu procentach przekonani. Takiego podejścia do życia uczy właśnie ta lektura. Wydawca poleca pozycję czytelnikom powyżej 10. roku życia i to jak najbardziej słuszna rekomendacja. Forma i styl książki powinny doskonale wpisać się w oczekiwania młodszych nastolatków. A ja, choć nastolatkiem już dawno nie jestem, także bawiłam się świetnie, a przy okazji poznałam kilka ciekawych faktów.
Tekst: Luca Perri
Ilustracje: Tuono Pettinato
Tłumaczenie: Anna Gogolin
Wydawnictwo: Jedność dla dzieci
Data wydania: 2021
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Liczba stron:
Format / forma: klasyczna książka
Sugerowany wiek: 10+
