„Palmy na biegunie północnym. Wielka opowieść o zmianie klimatu” to książka, która powinna zostać przeczytana, przemyślana, wręcz przetrawiona przez każdego z nas. Przez dorosłych, przez dzieci starsze i młodsze, przez naszych wrogów i przyjaciół, przez rodzinę bliższą i dalszą, przez ludzi, którzy żyją, szanując naturę, i przez tych, którzy uważają, że świat należy do człowieka i możemy z niego brać, co się nam żywnie podoba. Marc ter Horst opowiada fenomenalnie, to wyważony, choć przejmujący wykład. Autor uwzględnia różne racje, nie demonizuje, gdyż prezentowane treści same w sobie niekiedy przerażają, nie straszy, choć gdy trzeba, grozi palcem, a przede wszystkim nie powiela mitów i przekłamań z obu stron - proekologicznej i katastrofie klimatycznej zaprzeczającej. Po prostu prezentuje naukowe fakty, wszelkie za i przeciw, przygląda się, sprawdza, relacjonuje. To, co z przekazaną przez niego wiedzą zrobimy my, czytelnicy, zależy już od nas, o czym autor również nieustannie przypomina.
Nie będę tu po raz kolejny tworzyła elaboratów o tym, że grozi nam klimatyczna katastrofa (bo grozi, a raczej jest faktem), że wyginiemy (bo do wyginięcia człowieka droga mimo wszystko daleka, ale nasza cywilizacja może pewnych wydarzeń nie przetrzymać), że świat to system naczyń połączonych i gdy jedno z nich znika, psuje się, nawala, to ZAWSZE wywiera to jakiś (mniejszy lub większy) wpływ na pozostałe elementy układu. ZAWSZE! I nie dowierzam własnym zmysłom, gdy ktoś przeczy oczywistościom, zaklina rzeczywistość. Nie rozumiem, jak można pewnych rzeczy nie dostrzegać. Nie jestem dinozaurem, a zmiany klimatu widzę gołym okiem, doświadczam ich na co dzień. Jak czytamy w książce, 97% naukowców zajmujących się klimatem jest przekonanych, że za dzisiejsze zmiany klimatyczne odpowiada człowiek. Nie znam żadnych przesłanek, by im nie wierzyć.
Być może brakuje nam wszystkim rzetelnej wiedzy. Łatwo bowiem wytłumaczyć niemal każdemu konieczność segregowania śmieci, dbania o najbliższe otoczenie. Sprzątanie lasów i parków, ograniczenie plastiku, nawet oszczędzanie wody i energii elektrycznej jest proste i wymierne. Skutek widać od razu. Okolica ładniej wygląda, rachunki są niższe. Topniejące lodowce, susze i huragany gdzieś na końcu świata to abstrakcja. W dodatku, by w pełni zrozumieć istotę obecnych przeobrażeń, trzeba poznać trochę teorii z zakresu historii świata, klimatologii, geologii, astronomii, biologii, techniki, choćby po to, by wiedzieć, czym klimat różni się od pogody.
I tu z pomocą przychodzi nam Marc ter Horst i jego książka, która tak naprawdę jest solidnym kompendium wiedzy na wszystkie wyżej wymienione tematy. To pełen kurs podstaw nauki o klimacie dla każdego, a w szczególności dla czytelników nastoletnich. Przyjazny, ale nie infantylny, przystępny, ale wykorzystujący solidną podbudowę naukową. Napisałabym gawędziarski w stylu, ale termin ten raczej z prezentowanym tematem nie współgra.
Przejrzysty i logiczny wykład autor rozpoczyna od samego początku Ziemi, 4,5 miliarda lat temu, a kończy w przyszłości. Nie bawi się przy tym w proroka, zastrzega, że nikt nie wie, co będzie. Naukowcy opracowują różne scenariusze, które MOGĄ się wydarzyć, tworzą modele zdarzeń, które sprawdzą się w całości lub w części lub wcale. Zawsze bowiem może pojawić się jakaś zmienna, czynnik, który wywróci wszystko do góry nogami. Na przykład ludzkość w końcu rozwiąże problem przechowywania energii lub znajdzie przez przypadek jej nowe, w pełni ekologiczne źródło. Albo przylecą kosmici i wszystko zmiotą. Albo aktywuje się jakiś wirus smacznie śpiący w wiecznej zmarzlinie. Tego nie wiemy. Żyjemy jednak tu i teraz, a globalne ocieplenie jest faktem.
Pierwsze rozdziały poświęcono geohistorii Ziemi i kształtowaniu się współczesnego klimatu. Autor nie pomija zmian i katastrof klimatycznych z przeszłości, za które na pewno nie odpowiadał człowiek, podkreśla, że klimat nie jest czymś stałym, danym raz na zawsze - przeobraża się wciąż, a na jego kształt wpływa wiele czynników - od Słońca po wulkany, od pokrywy lodowej po oceany, od fauny po florę. Dowiemy się także, w jaki sposób ludzie odkryli tę zmienność, jak badali i interpretowali ją kiedyś, a jak podchodzą do niej współcześni badacze. Zrozumiemy też (tego jestem pewna) mechanizmy rządzące tymi przemianami, w tym niebezpieczeństwa wynikające ze sprzężeń zwrotnych.
W kolejnych częściach książki przeczytamy m.in., dlaczego węgiel kamienny i ropa naftowa były czymś dobrym dla ludzkości, i dlaczego jednocześnie mogą spowodować, że nasza planeta przestanie być miejscem zdatnym do życia. Dla ludzi oczywiście. Poruszono również problem przeludnienia (ważny), naszego stylu życia - od diety po formy spędzania wolnego czasu i nawyki konsumpcyjne (kluczowy). Słowem - poznamy przyczyny zmiany klimatycznej, by następnie przyjrzeć się jej skutkom. Tym, których doświadczamy już, i tym, które mogą dotknąć nas za chwilę. Od zatopionych wysp i wybrzeży po brak batonów w sklepie. Od niespotykanych do tej pory migracji ludności po inwazje kleszczy i komarów. Cały rozdział poświęcono zagrożonym gatunkom, przy czym autor wielokrotnie podkreśla, że brak jednego ogniwa w ekosystemie powoduje nieodwracalne skutki dla całego środowiska.
Czy możemy zapobiec katastrofie? To najważniejsze chyba dziś pytanie również pojawia się na stronach książki. Autor cierpliwie tłumaczy, jakie konsekwencje dla klimatu mają nasze codzienne wybory. Kąpiel w wannie czy prysznic? Wakacje na drugiej półkuli albo wczasy nad pobliskim morzem? Samochód czy rower? Wygodny i szybki lot samolotem czy odrobinę dłuższa podróż koleją? Truskawki w czerwcu czy w grudniu? Jabłko czy awokado? Burger wołowy czy wersja wege (jesteśmy uzależnieni od jednej z marek, mięsożercy nie będą w stanie określić, czy to wołowina, czy soina)? Przyjrzyjcie się inspirującej rozkładówce, na której zaproponowano proste sposoby na ograniczenie naszego indywidualnego wpływu na emisję CO₂, tzw. śladu węglowego. Stopniowalne, możliwe do zastosowania przez każdego, osiągalne cele. Wiele z nich już w naszym domu dawno temu wdrożyliśmy w życie.
Wielkie wrażenie zrobiły na mnie strony poświęcone alternatywnym źródłom energii. Od słońca, poprzez wiatr, wodę, biomasę, po energię geotermalną i jądrową. Każda z opcji została obiektywnie i skrupulatnie opisana, rzetelnie przedstawiono ich wady, zalety, a nawet potencjalne zagrożenia dla ludzi i dla środowiska. Która może stanowić rozwiązać dzisiejsze problemy, zastąpić okrytą złą sławą energię pochodzącą ze źródeł nieodnawialnych, kopalnych? Nie znajdziecie w książce odpowiedzi, przyniesie ją najbliższa przyszłość.
I wisienka na torcie, część książki, która mnie naprawdę zaskoczyła. Oczywiście, pozytywnie. Cały rozdział autor poświęcił bowiem klimatycznym mitom i przekłamaniom. Co ciekawe, nie oszczędza również łzawych fake newsów, które mają nas przerazić, wbić w fotel, a w rzeczywistości nie mają nic wspólnego z prawdą. To choćby zdjęcie biednego, wychudzonego niedźwiedzia polarnego dryfującego na krze, które obiegło kiedyś internet. Głównie jednak ter Horst rozprawia się z niedowiarkami i denialistami klimatycznymi, czyli tymi, którzy twierdzą, że przecież nic specjalnego się nie dzieje, a jeśli nawet, to człowiek nie jest niczemu winny, to naturalne procesy. I nic nie możemy zrobić, by je powstrzymać. Bzdura.
Mimo trudnej tematyki książka wciąga, czyta się ją lekko, choć przyznam, że momentami jak thriller. Autor przytacza mnóstwo często zabawnych anegdotek, multum ciekawostek, korzysta raczej z konkretnych przykładów niż snuje ogólne, abstrakcyjne rozważania. Język jest przystępny, pełen plastycznych, humorystycznych metafor i porównań (bąki i bekanie zawsze się sprawdzają), bezpośrednich zwrotów do czytelnika pozwalających lepiej wczuć się w treść. Czy wiecie, w jaki sposób plastikowe kaczuszki, które w wyniku nieszczęśliwego przypadku błąkają się po oceanach, pomagają w badaniach naukowych? A samoloty latające na oleju do smażenia frytek? To rzeczywistość czy satyra? Odpowiedzi znajdziecie w książce.
Tekst podzielony został na krótkie, czytelne, wyróżnione graficznie rozdziały poprzedzone kartą z wypunktowaną zapowiedzią zawartości dodatkowo urozmaicone zabawnymi ilustracjami Wendy Panders. Lekkie w formie, pełne humoru, stanowią często dowcipny komentarz do zazwyczaj dość poważnych treści. Artystka sięga po komiksową stylistykę, w scenkach rodzajowych wykorzystuje żart sytuacyjny, dymki, personifikacje. Chętnie stosuje też uproszczone ikonografiki, mapki. Nawet wykresy w jej wydaniu bawią. Gdy jednak temat tego wymaga, zachowuje stosowną powagę.
Świetnym pomysłem jest dające do myślenia, poruszające klimatyczne bingo podsumowujące książkę. Uwierzcie mi, nikt z nas nie chce w nie grać.
Dodatkowe punkty przyznaję za indeks tematyczny, dzięki któremu książka może jeszcze lepiej pełnić funkcję leksykonu poświęconego nauce o klimacie. Przydatna to rzecz.
„Palmy na biegunie północnym” to książka idealna, obowiązkowa lektura nie tylko dla nastoletnich czytelników i ze względu na niezwykle palący temat, i ze względu na świetne wykonanie i obiektywny przekaz. Najlepiej trafi do odbiorców powyżej 10. roku życia. Młodszym dzieciom śmiało można podsuwać wybrane fragmenty. Wspólnie przeczytać i koniecznie porozmawiać. Dorośli również nie powinni być zawiedzeni. Ja nie byłam. Marc ter Horst opowiada o zmianie klimatu w sposób mistrzowski - obiektywnie, rzetelnie, ciekawie i inspirująco. Traktuje swoich czytelników poważnie, nie infantylizuje treści. Tego właśnie oczekuję od dobrej literatury popularnonaukowej. Nie bójcie się, wbrew pozorom autor daje też nadzieję, pokazuje przykłady, gdy ludzie zapobiegli ekologicznej katastrofie. Zawsze działali razem, zawsze ze wsparciem państwa. I co najważniejsze, przez całą książkę jak refren przewija się hasło, że zmiana klimatyczna to nasz problem, sprawa ludzi. Ziemia da sobie radę, życie w jakiejś formie również. Tak jak kiedyś. Człowiek może podzielić los dinozaurów. Czytajcie więc, róbcie, co możecie (wskazówek w książce wiele), i wymagajcie od tych, którzy nami rządzą, konkretnych działań. Nie mamy już czasu.
I jeszcze jedno, dzięki tej pozycji nigdy nie zabraknie wam argumentów w dyskusjach, a rozmawiać o zmianach klimatu w najbliższym czasie będziemy pewnie coraz częściej.
Jeśli szukacie poważniejszej pozycji na ten temat, sięgnijcie koniecznie po darmowy e-book „Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu” pod redakcją naukową Magdaleny Budziszewskiej, Aleksandra Kardasia, Zbigniewa Bohdanowicza wydany przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Warto również obejrzeć przejmujący film „Można panikować” - przemyślenia fizyka atmosferycznego, prof. Szymona Malinowskiego, dyrektora Instytutu Geofizyki Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.
PALMY NA BIEGUNIE PÓŁNOCNYM. WIELKA OPOWIEŚĆ O ZMIANIE KLIMATU
Tekst: Marc ter Horst
Ilustracje: Wendy Panders
Tłumaczenie: Alicja Oczko
Wydawnictwo: Nasza Księgarnia
Data wydania: 2020
Liczba stron: 192
Oprawa: twarda
Format/forma: klasyczna książka
Sugerowany wiek: 8+ (niektóre fragmenty mogą być trochę trudne), 10+ (zrozumie), dla każdego
Wydawnictwo: Nasza Księgarnia
Data wydania: 2020
Liczba stron: 192
Oprawa: twarda
Format/forma: klasyczna książka
Sugerowany wiek: 8+ (niektóre fragmenty mogą być trochę trudne), 10+ (zrozumie), dla każdego
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz