„Basik Grysik i wrony”, czyli ufajcie księgarkom, wiedzą, co mówią

26 lutego

„Basik Grysik i wrony”, czyli ufajcie księgarkom, wiedzą, co mówią

Justyna Bednarek w wersji refleksyjnej, której tekst wzrusza. Ilustracje Elżbiety Wasiuczyńskiej, które wywołują we mnie jakąś pierwotną tęsknotę za sama nie wiem czym. Może rajem? Może za dzieciństwem? Może za poczuciem bezpieczeństwa? Poznajcie urzekającą i zaskakującą książkę „Basik Grysik i wrony”.

Powiem szczerze, że okładka zupełnie nie oddaje treści i charakteru tej pozycji. Wręcz przeciwnie. Myli, sprowadza na manowce. Dlatego nie uwierzyłam księgarce, która zapewniała, że się nie zawiedziemy. I za pierwszym razem zdecydowanie odłożyłam książkę na półkę, niesłusznie klasyfikując ją jako klasyczną historyjkę dla przedszkolaków. Ale nitka została już zawiązana i pewnego dnia przekartkowałam ją dokładniej, i zdziwiłam się, i zadumałam, a książka wylądowała natychmiast w naszej biblioteczce. 

Basik Grysik i wrony to bowiem opowieść nietuzinkowa, choć autorki i w tekście, i w obrazie eksplorują najbardziej chyba wyeksploatowany literacko motyw. Po prostu życie. Robią to jednak w sposób magiczny i pełen czułości.  Po swojemu.

Oto pewnego zimowego dnia na świat przychodzi Basik Grysik Kapelusik. Wypada główką w dół, a po przecięciu pępowiny staje się odrębnym bytem. Właśnie Basikiem Grysikiem Kapelusikiem. Okazuje się jednak, że to nie do końca prawda, że z innymi ludźmi, ze światem, z losem łączą i Basika, i każdego z nas Linki Osobiste Sprężynki. Widzą je jedynie wrony. 

Na następnych stronach podpatrujemy kolejne etapy życia dziecka. Pierwszy spacer, pierwszy domowy wypadek, zgubienie ukochanej kaczuszki w przedszkolu, przyjaźń z wronami, spotkanie z Tym Ktosiem, który potknął się o linkę dorastającej dziewczyny i został już na zawsze, by opiekować się chorą wroną i nie tylko, aż po przybycie na świat Małego Prosięcia z Muchą w Nosie. Wszystkie te ważne chwile, drobiazgi, które splatają los Basika z innymi, te niby przypadkowe zdarzenia, które determinują jej przyszłość. I choć pojawia się gdzieś w tle pytanie, czy kieruje nami przypadek, czy przeznaczenie, to tekst nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Nigdy bowiem nie wiemy, czy przypadek na pewno jest przypadkiem, do kogo trafi zgubiona ukochana zabawka, z kim połączy nas miłość do naleśników, o czyją linkę sprężynkę zahaczymy gdzieś w przelocie.

Justyna Bednarek snuje przy tym swoją opowieść powoli, niespiesznie, osadza akcję gdzieś w tym świecie, w którym rzeczywistość przenika się z magią. Tu czytelnik może zatracić się w tym, co jest prawdą, co metaforą, co prozą życia, a co baśnią. Autorka wydobywa z codzienności ten metafizyczny, baśniowy pierwiastek, o którym w codzienności zapominamy.  

Tekst owszem polubiłam i to bardzo, ale to ilustracje pokochałam. Elżbieta Wasiuczyńska stworzyła przepiękne, malarskie impresje, które przypominają mi malowane pocztówki z dawnych lat. To właśnie one nadają opowieści ten wyjątkowy refleksyjny klimat. Zróżnicowane kadrowanie, zbliżenia i oddalenia, szczegóły i ogólny plan, dosłowność i metafora - z właśnie takich elementów artystka utkała opowieść. Najbardziej jednak zapadają w pamięć pejzaże, zapisy ulotnych chwil. 

„Basik Grysik i wrony” zachwyca magią i spokojnym, trochę nie z tego świata czarem. Jednocześnie to historia bliska, domowa, zwyczajna. Dzięki tej wielowymiarowości trafi i do przedszkolaka, który znajdzie tu ciekawą przygodę, i do dojrzalszego czytelnika, którego wzruszy, zatrzyma na chwilę, zmusi do zadumy. Jak poezja, bo choć historia spisana została prozą, to liryzm aż w niej buzuje. Zawołajcie dzieci, zróbcie hektolitry gorącej herbaty, nasmażcie naleśników, otulcie się miękkim kocem, zapalcie świece i zanurzcie się w tej opowieści. Warto. I nie zwracajcie uwagi na nieszczęsną, mylącą okładkę. A przede wszystkim ufajcie rekomendacjom księgarek. Wiedzą, o czym mówią. 

BASIK GRYSIK I WRONY
Tekst: Justyna Bednarek
Ilustracje: Elżbieta Wasiuczyńska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 2020
Oprawa: twarda
Liczba stron: 32
Format / forma: klasyczna książka
Sugerowany wiek: 4+, dla każdego

Czytaj więcej »

„Tuli tuli, cmok cmok”, czyli pierwsza lekcja mówienia NIE

25 lutego

„Tuli tuli, cmok cmok”, czyli pierwsza lekcja mówienia NIE

Nikt z nas nie lubi, gdy naruszana jest nasza przestrzeń osobista. Nikt. Każdy jednak indywidualnie definiuje jej granice. Samodzielnie. Także dziecko powinno mieć do tego prawo. Nic mnie tak nie denerwuje jak oddech człowieka, który niemal leży na moich plecach w kolejce, jak ktoś obcy lub nielubiany rzucający się nagle na moją szyję, czy współpodróżnik anektujący coraz bardziej miejsce, na którym siedzę. Koszmar. Niezręczność, Dyskomfort. „Tuli tuli, cmok cmok” - prosty, uroczy, zabawny i mądry picturebook - także opowiada o tym problemie.  

Anita Lehmann i Kasia Fryza przyglądają się światu z perspektywy 5-letniej dziewczynki, Emmy, która owszem uwielbia się przytulać, kocha całusy i gilgotki, bliskość, ale tylko w najbardziej rodzinnym, prywatnym, intymnym gronie. Pamiętacie własne doświadczenia? Wielu z nas w dzieciństwie wzdrygało się, gdy musieliśmy pocałować widzianą po raz pierwszy w życiu ciocię, wielu nie miało ochoty czule witać się z jakimś obcym, wąsatym wujkiem. Mnie paraliżowało poczucie bezsilności, że przecież trzeba, bo każą, bo tak wypada, bo babci, dziadkowi, rodzinie będzie przykro.

W tym przypadku rodzice wcale (na szczęście) nie przymuszają dziecka do powodujących dyskomfort powitań. To witani zakładają, że są one normą. Nie widzą w nich nic złego. A dziewczynka czuje się źle, niezręcznie. Babci skrzypią łokcie, ciocia pachnie piwnicą, a wujek przypomina morsa. Pewnego dnia jednak w domu pojawia się wielki psiak, Tytan, który również lubi się wylewnie witać i nie przyjmuje odmowy. Jak babcia, ciocia i wujek. Czy czworonożny przyjaciel pomoże rozwiązać problem? Przekonajcie się sami. 

Ten prosty pod względem narracyjnym, pełen humoru picturebook pomoże uświadomić dziecku, że ma prawo stawiać granice dotyczące swojego ciała, bliskości, nawet jeśli dotyczy to tylko niewinnych relacji w rodzinie. To ono wyznacza, co jest dopuszczalne, a co nie, co akceptowalne, a co powoduje niechciane uczucia. I powinno móc to robić tak po prostu, asertywnie, bez sztuczek, podstępów. To babcia, ciocia, wujek mają zrozumieć każde NIE postawione w tego typu sytuacjach, szanować przestrzeń osobistą wyznaczoną przez dziecko. 

Mądrą historię świetnie uzupełniają przezabawne ilustracje Kasi Fryzy. Lekko kanciaste, kubistyczne, trochę umowne mają zaczepny i energetyczny charakter. Warto zwrócić uwagę na to, jak kadrowanie, podział treści na poszczególne rozkładówki buduje dramaturgię wydarzeń. Dzieciom spodoba się również komiksowy klimat. 

Przyznaję dodatkowego dużego plusa za bardzo staranne wydanie i świetny, gruby, mięsisty papier, który matowym, trochę retro kolorom nadaje dodatkowego sznytu. Klasa.  

Główna bohaterka to pięciolatka, ale formuła książki obrazkowej o prostej, jednowątkowej narracji sprawia, że nawet młodsze dzieci nie będą miały problemu z jej zrozumieniem. Najlepsza forma lektury? Zachęćcie zbyt wylewną ciocię, narzucającego się wujka, kochaną, ale zajmującą całą przestrzeń, babcię do wspólnego przeczytania historii. Może i dojrzali odbiorcy coś sobie uświadomią i następnym razem zamiast buziaka zaproponują na przykład żółwika. Istnieje przecież tyle alternatywnych sposobów powitania, neutralnych i komfortowych dla wszystkich stron. I również pełnych uczuć, troski i miłości. 

„Tuli tuli cmok cmok” otrzymało nagrodę główną XIX edycji konkursu Świat Przyjazny Dziecku w kategorii książki dla dzieci w wieku 0-7 lat. Słusznie. Świat przyjazny dziecku to świat, w którym czuje się ono komfortowo, w którym wszyscy szanują jego granice, jego przestrzeń osobistą.

TULI TULI, CMOK CMOK

Tekst: Anita Lehmann

Ilustracje: Kasia Fryza

Tłumaczenie: Paulina Błaszczykiewicz

Wydawnictwo: Kropka

Data wydania: 2020

Oprawa: twarda

Liczba stron: 48

Format /forma: klasyczna książka

Sugerowany wiek: 3+ (moim zdaniem nawet 2+)

Czytaj więcej »

„Bardzo dzika opowieść”, czyli nie zadzieraj z Ryśką

17 lutego

„Bardzo dzika opowieść”, czyli nie zadzieraj z Ryśką

Jak to dobrze, że pierwszy tom tej sagi ukrył się gdzieś głęboko na naszych półkach i odnalazłam go, gdy trafił do nas drugi. Nie lubię, gdy opowieść urywa się w kluczowym momencie, gdy czytelnik zostaje w zawieszeniu. Na szczęście dziś możecie od razu poznać całą historię, pełną intrygę, bez niedomówień, bez czekania. Tu i teraz dostępne są dwie części „Bardzo dzikiej opowieści”, czyli „Bardzo dzika opowieść. Las złamanych serc” oraz „Bardzo dzika opowieść. Mistrz Ryś”. To typowy przygodowy komiks dla młodszych z ważnym wątkiem ekologicznym w tle wymyślony i opracowany przez Tomasza Samojlika (scenariusz), Marcina Podolca (rysunek) i Agatę Mianowską (kolory). 

Historia zawiera wszystkie te elementy, za które scenariusze Samojlika kochają nie tylko dzieciaki - od wciągającej akcji, przez mądry przekaz, wszechobecną przyrodę, bardzo wyraziste postaci po aluzje, różne mniej lub bardziej czytelne nawiązania, popkulturowe cytaty (od samego tytułu poczynając). I choć klimat opowieści bywa odrobinę mroczny, posępność ta zostaje dobrze zrównoważona przez wszechobecny humor oraz dystans i wobec bohaterów, i wobec samej, trochę przerysowanej fabuły. 

Sama fabuła wykorzystuje znany i często pojawiający się w kulturze dziecięcej (i nie tylko) schemat. Jakiejś przestrzeni, w tym przypadku pięknej, dziewiczej, naturalnej puszczy, grozi zagłada. Zły, chciwy człowiek robi wszystko, by rezerwat stracił swój szczególny status, by stał się zwykłym zagajnikiem, który można zniszczyć, wyeksploatować do cna, aby zrealizować własne, egoistyczne cele. Oczywiście, każdy z nas się domyśla, że pojawią się z pozoru zwykli bohaterowie, którzy pokrzyżują niecne plany. Jak zawsze. Klasyka. 

Niech nie zwiedzie was podtytuł pierwszego tomu. To nie jest romans, historia miłosna, choć złamanych serc mamy tu pod dostatkiem. To porzucone zwierzaki, które trafiają na leśny parking. Tak jak pewna trochę zbyt pulchna kotka w typie domowym, główna bohaterka komiksu we wszystkich tego słowa znaczeniach, łagodny żółw wegetarianin, którego właściciel próbował poddać mutacji i zrobić z niego wojownika, wrażliwa papuga zmuszana przez opiekunów do oglądania horrorów czy zwykły patyczak. 

Właśnie tam, przy koszach na śmieci, kotka Ryśka, żółw, papuga formują drużynę. I choć tak wiele je różni, łączy je między innymi to, że wszystkie znalazły się w obcym miejscu, w otoczeniu, którego nie znają. Niebezpieczeństwo czyha tu wszędzie - przykładowo dziwna sowa traktuje je jak potencjalną zdobycz. Jedno jest pewne - odrzucone przez ludzi zwierzęta chcą przetrwać, wyruszają więc w trudną i niebezpieczną podróż, by dotrzeć do Domu Wszystkich Zwierząt, mitycznego miejsca, o którym opowiada towarzystwu Ryśka, kreując je na raj dla każdego. 

Jak w przypadku niemal każdej tego typu wyprawy, sprawy przybierają nieoczekiwany obrót i domowe zwierzaki muszą stawić czoła prawdziwemu wyzwaniu. Las bowiem okazuje się nie być zwykłym lasem, ale rezerwatem, którego istnieniu zagraża zły, prymitywny człowiek. Potwór, który uwięził Rysia, króla puszczy, obrońcę leśnych mieszkańców. W tomie pierwszym akcja się dopiero zawiązuje, Ryś zaginął i nikt nie wie, co się z nim stało, a swoje porządki próbuje wprowadzać gang bezpańskich psów. W drugi tomie zgodnie z podtytułem mistrz Ryś owszem się objawia, przy czym chyba nie do końca ma ochotę spełnić pokładane w nim nadzieje. Czy zwierzęta zdołają uratować rezerwat? Starsi czytelnicy znają odpowiedź. Młodsi pewnie też. 

Dość schematyczna intryga nie jest jednak wadą, siłą tej opowieści są bowiem same postaci - wyraziste, konkretne, z krwi i kości, charyzmatyczne, często nieoczywiste. Co ważne, wszyscy bohaterowie, zarówno pozytywni, jak i straszliwe łotry, ludzie i zwierzęta, mali i duzi, zapadają w pamięć. Nie sposób obojętnie przejść obok sowy z rozdwojeniem osobowości, czy ratlerka, który chce być taaaki zły. Sama główna bohaterka, Ryszarda, to typowy kot kanapowy, trochę zbyt gruby, odrobinę niezgrabny, taka kocia fajtłapa do tulenia i drapania za uchem. I nagle życie zmusza ją do przeobrażenia się w prawdziwą Ryśkę, dzikiego kocura. Determinacji i wytrwałości z pewnością jej nie brakuje. 

Z reguły dobrze wypadają także dialogi, dynamiczne, emocjonalne dyskusje, celne riposty.   

Co ważne, wydarzenia przedstawione w komiksie nie zostały polukrowane, wygładzone i zupełnie oderwane od rzeczywistości jak to często w pozycjach dla dzieci bywa. Tutaj psy rzeczywiście gonią za kotem i mogą go poturbować, a prowadząca niczym Gollum wewnętrzny dialog sowa traktuje wszystkie zwierzęta na parkingu jak potencjalny obiad i głośno o tym mówi. Życie. Na szczęście dystans i humor w warstwie scenariuszowej i graficznej sprawiają, że wszystko jest strawne nawet dla młodszych dzieci. 

Nie zawodzi również Marcin Podolec. Kadry są zróżnicowane, dynamiczne, ale zawsze czytelne (to ważne z punktu widzenia młodszego czytelnika). Świetnie udało się oddać ruch i mimikę zwierząt, przy czym chyba najbardziej ujmuje humor i dystans emanujący z poszczególnych scen. Rysunkowe przedstawienie przeobrażenia się kotki w Ryśkę wywołało w naszym domu salwy śmiechu. I te szczegóły, drobiazgi - spójrzcie choćby głęboko w oczy sowie. Warto również zwrócić uwagę na zabawne mapki okolicy znajdujące się na wyklejkach.

I wisienka na torcie, którą zawdzięczamy Agacie Mianowskiej odpowiedzialnej za kolorystykę. Róż, ten róż, taki bajecznie słodki, różowiutki do bólu, cukierkowy. Jak marzenia. I z drugiej strony brzydki brąz, przygaszony, odpychający. Jak zło, złośliwość, knucie. Prosta symbolika, ale czytelna i konsekwentna. 

W pierwszym momencie zdziwiłam się, że Samojlik jak zazwyczaj samodzielnie nie zilustrował swego scenariusza. Cóż, oddanie pola innemu rysownikowi okazało się bardzo dobrą decyzję, dzięki której czytelnicy zyskali zupełnie nową jakość, a nie powtórkę ze skądinąd doskonałej rozrywki. Opowieść niby przypomina klasyczną już Samojlikową sagę o Ryjówce, ale ma całkiem inny klimat.

Dość prosta i przewidywalna fabuła nie oznacza, że autorzy unikają trudnych tematów. Wręcz przeciwnie - stanowi ona pretekst do pokazania wielu ważnych spraw. Od bezmyślnego kupowania domowych zwierzątek, które w efekcie są porzucane, poprzez brak szacunku dla przyrody, w tym zaśmiecanie świata, wycinkę lasów, zanieczyszczanie środowiska, po zwykły ludzki egoizm, butę i bezmyślność. Schematyczna, karykaturalnie przerysowana postać tego złego, czyli prymitywnego mężczyzny z zepsutym uzębieniem świetnie oddaje podejście niektórych z nas do natury. To poczucie niczym nieograniczonej, absolutnej władzy, to przekonanie, że człowiek jest panem świata i może bez żadnych konsekwencji eksploatować jego zasoby do cna. Aż nie zostanie już nic. 

Historia pokazuje również nieco lepszą stronę życia. To przecież nie tylko opowieść złudzeniach, o iluzjach, którymi się kierujemy, ale i o marzeniach, o sile grupy, mocy przyjaźni. A przede wszystkim o tym, że nasze miejsce na świecie możemy znaleźć nawet przez przypadek i że możemy się zmienić. Zawsze. 

To także kolejna, udana próba uwrażliwienia młodego odbiorcy, uzmysłowienia mu, jak ważny jest stan naszego ekosystemu, jak istotną, ale nie zawsze pozytywną rolę odgrywa w tym człowiek. Autorzy udowadniają, że o ważnych, trudnych sprawach można mówić w ciekawy sposób, atrakcyjny dla czytelnika w każdym niemal wieku, bez moralizowania, bez dydaktycznego smrodku, z humorem. Bardzo to cenię. (6+)

BARDZO DZIKA OPOWIEŚĆ. LAS ZŁAMANYCH SERC
Scenariusz: Tomasz Samojlik
Rysunek: Marcin Podolec
Kolory: Agata Mianowska
Seria: Krótkie Gatki. Bardzo dzika opowieść
Wydawnictwo: Kultura Gniewu
Data wydania: 2019
Liczba stron: 104
Oprawa: twarda
Format / forma: klasyczny komiks
Sugerowany wiek: 6+

BARDZO DZIKA OPOWIEŚĆ. MISTRZ RYŚ
Scenariusz: Tomasz Samojlik
Rysunek: Marcin Podolec

Kolory: Agata Mianowska
Seria: Krótkie Gatki. Bardzo dzika opowieść
Wydawnictwo: Kultura Gniewu
Data wydania: 2020
Liczba stron: 104
Oprawa: twarda
Format / forma: klasyczny komiks
Sugerowany wiek: 6+

Czytaj więcej »

„Czy to pies, czy to bies”, czyli Leszy, Mamuny i Utopce (między innymi)

02 lutego

„Czy to pies, czy to bies”, czyli Leszy, Mamuny i Utopce (między innymi)

„Czy to pies, czy to bies, czyli zbiór słowiańskich stworów” autorstwa Łukasza Loskota to luźna wariacja w formie leksykonu na temat słowiańskich bóstw, boginek i demonów, mały bestiariusz prezentujący dwanaście mniej lub bardziej znanych postaci z naszych rodzimych mitów, podań i legend. Nie jest to jednak dzieło naukowe, ba, nawet popularnonaukowego nie udaje, wręcz przeciwnie to zbiór uwspółcześnionych, trochę prześmiewczych i ironicznych charakterystyk, taki demoniczny kabarecik, który czyta się całkiem nieźle. I choć tytuł wyraźnie nawiązuje do romantycznej klasyki, ten charakterystyczny klimat ludowej fantastyki odnalazłam nie w samym tekście, ale przede wszystkim na bardzo udanych ilustracjach Kamili Loskot. Im częściej na nie spoglądam, tym bardziej je lubię. 

Autorzy przedstawiają dwanaście postaci, w tym między innymi Strzygi, Licha, Mamuny, Południce, Zmory i  Leszego. Każdy stwór został zaprezentowany na aż trzech rozkładówkach. Na pierwszej znajdziemy ilustrację i nazwę demona, na drugiej - portret postaci i opis, z którego dowiadujemy się przykładowo, czym grozi spotkanie z nią, jakie ma ona wady i zalety, co lubi, a czego nie znosi, jak wygląda. Czasami przytoczona zostaje jakaś legenda lub anegdota, prawie zawsze przywołany zostaje humorystyczny, współczesny kontekst. Trzecia rozkładówka z kolei to magicznie narysowana scenka rodzajowa prezentująca daną postać a to w lesie, a to na łące, a to na mokradłach, czyli w ekosystemie właściwym dla konkretnego gatunku. 

Ludowa słowiańska demonologia to źródło wielu powiedzonek zakorzenionych w języku, a nawet naszych pozornie niczym nieuzasadnionych dziwnych zachowań wynikających z trochę zapomnianych przesądów teoretycznie przekazywanych z pokolenia na pokolenie, a jednocześnie coraz bardziej odległych od rzeczywistej genezy. Dlaczego w upalne południe nie powinniśmy wychodzić w pole? Niby za gorąco? Czemu bagna i mokradła to miejsca, które lepiej omijać? Niby, że błotna pulpa może nas uwięzić? O nie, wszędzie tam mieszkają duszki, bożki i legendarne stwory. I te przyjazne, i te trochę złośliwe, i te całkiem wrogie. Warto również wiedzieć, dlaczego licho nigdy nie śpi i co oznacza fakt, że w nocy dusiła kogoś zmora. Lekka, humorystyczna forma nie oznacza, że brakuje tu demonicznej, nieco tajemniczej atmosfery. Autorzy nie ukrywają, skąd pochodzą mamuny (rodzą się z dusz nieślubnych umarłych dzieci), Strzyga żywi się krwią. 

Dużym plusem książki jest jej szata graficzna, którą stworzyła Kamila Loskot. Dość oryginalna, klimatyczna. Lubię podkreślaną na ilustracjach brzydotę, która okazuje się urocza, kreskówkowy klimat, przerysowane formy odbierają prezentowanym postaciom odrobinę grozy, ale właśnie o to w tym chodzi. To trochę zagubione stworki, które pałętają się po lasach, łąkach, polach i obejściach. Nawet złowrogie Mamuny z piersiami sięgającymi pasa wydają się  tak bezbronne. Leniuchujące na mokradłach w różnych pozach Utopce również. Ludzkie po prostu.   

„Czy to pies, czy to bies” to udana pozycja, choć nie bez wad. Humorystyczna forma okazała się w tym przypadku pułapką. Nie wiem bowiem, do kogo zbiorek ten jest adresowany. Czy do starszych dzieci (trochę grozy się pojawia), czy do zupełnie dorosłych czytelników? Cóż, tych dojrzalszych może odstraszyć infantylizm niektórych fragmentów, młodsi z kolei mogą nie do końca wyłapać żarty i aluzje. Bardzo chciałabym polecić ten zabawny leksykon, ale naprawdę nie wiem komu. Po prostu - jeśli tematyka wydaje się wam bliska, lubicie nieskomplikowaną, ale klimatyczną zabawę dawnymi tradycjami, starymi motywami, sprawdźcie sami, czy autorzy sprostali zadaniu. Moim zdaniem tak.

CZY TO PIES, CZY TO BIES, CZYLI ZBIÓR SŁOWIAŃSKICH STWORÓW
Tekst: Łukasz Loskot
Ilustracje: Kamila Loskot
Wydawnictwo: OVO
Data wydania: 2017
Format / forma: klasyczna książka
Oprawa: twarda
Liczba stron: 80
Sugerowany wiek: 7+

Czytaj więcej »