„Ilustrowany inwentarz kwiatów” oraz „Ilustrowany inwentarz drzew”, czyli wędrówki po polach i lasach

30 sierpnia

„Ilustrowany inwentarz kwiatów” oraz „Ilustrowany inwentarz drzew”, czyli wędrówki po polach i lasach

Powoli kończy się lato. Jeszcze otaczają nas zielone drzewa, jeszcze kwiaty mienią się kolorami, jeszcze możemy przez jakiś czas podziwiać, poznawać, eksplorować naturę w jej najbardziej fascynującym wydaniu. Wędrować po lasach, polach, spacerować po ogrodach botanicznych, parkach, rezerwatach. I lokalnie, u nas w Polsce (to polecam najbardziej), i w czasie zagranicznych wojaży. To najlepszy czas dla odkrywców. Dlatego też dziś na blogu zagoszczą dwie książki, a raczej dwa przewodniki po świecie drzew i świecie kwiatów, czyli „Ilustrowany inwentarz kwiatów” oraz „Ilustrowany inwentarz drzew”.

W obu albumach za tekst, czyli opisy drzew i kwiatów, odpowiadała Virginie Aladjidi. Jednak największe wrażenie robią ilustracje stworzone przez Emmanuelle Tchoukriel, rysowniczkę specjalizującą się w tworzeniu rycin naukowych. Pełne szczegółów, niezwykle sugestywne i precyzyjne. Ich kontury wykonano za pomocą rapidografu i tuszu, a wypełniono akwarelami. Efekt jest nadzwyczaj udany.

  

W każdej części zachowano ten sam, przejrzysty i typowy dla przyrodniczych albumów klasyfikujących gatunki układ. We wstępie omówiono podstawowe informacje o kwiatach, w tym ich budowę, rozmnażanie i sposoby wzrostu, i drzewach, w tym kilka faktów o lasach, rodzaje liści i funkcje kory. Słowem, bardzo elementarny wybór danych, podany w skrótowy, przystępny sposób. Kolejne strony to plansze. Na jednej stronie znajduje się jedna duża ilustracja przedstawiająca omawiany gatunek oraz krótki jego opis. Z reguły dodano jeszcze jakąś dodatkową ciekawostkę, nawiązujący do rośliny rysunek. Na samym końcu książki znajduje się indeks, dzięki któremu łatwo odnajdziemy wybrane drzewo lub kwiat.

W tomie poświęconym kwiatom znajdziecie sylwetki aż 65 ich gatunków, w tym kwiaty polne, ogrodowe, trujące i jadalne, które pogrupowano według kolorów. W kolejnym przeczytamy o aż 57 gatunkach drzew, podzielonych na podgrupy: liściaste, iglaste i palmy. W opisach zawsze podana została nazwa łacińska, a w przypadku kwiatów rodzaj i rodzina, do której należą, maksymalna wysokość, czas kwitnienia oraz sezonowość. Drzewa z kolei także określono nazwą łacińską, a także ich wysokością i długością życia, czasami podano także rodzaj lasu, w którym dane drzewo z reguły wzrasta.

Co ważne, krótkie charakterystyki poszczególnych gatunków zawierają nie tylko informacje biologiczne Bywa że znajdziemy tam ciekawostki kulturowe, związane z wierzeniami, innym razem autorka wspomina o sposobach wykorzystywania danej rośliny w medycynie, kuchni lub przemyśle.

Interesującym zabiegiem jest także umieszczenie przy każdym omawianym drzewie schematycznej, konturowej sylwetki człowieka lub zwierzęcia, co pozwala nam uzmysłowić sobie prawdziwą wielkość rośliny.

 

Stylizacja retro, w której utrzymane są oba tomy, może się podobać. Piękne okładki w przygaszonym brązowym kolorze przypominającym sepię, mięsisty kremowy papier, obramowania każdej ze stron, numery plansz zamiast klasycznej paginacji - wszystko to nadaje tym pozycjom z jednej strony naukowy, z drugiej nieco staromodny charakter. Brakowało mi tylko twórczego wykorzystania wyklejek. Aż żal, że tyle miejsca się marnuje.

Jedyny minus, który dla niektórych może stanowić wręcz zaletę książki, to jej ogólnoświatowy charakter. Trochę brakowało mi niektórych, mniej popularnych, ale rodzimych gatunków i kwiatów, i drzew. Z drugiej strony bardziej egzotyczne okazy często można obejrzeć na żywo i w Polsce w palmiarniach, ogrodach botanicznych i arboretach. Moje ulubione arboretum, które odwiedzamy regularnie, znajduje się niemal w środku naszego kraju, w Rogowie (http://arboretum.sggw.pl/). To miejsce zachwyca o każdej porze roku.

Oba inwentarze to pozycje do wielokrotnego przeglądania, albumy, które posłużą wiele lat. Zainteresują i początkującego botanika, i dziecko zastanawiające się, co to za roślina, i dorosłego, który chce uzupełnić swoją wiedzę lub po prostu cieszyć się piękną książką. I estetyka wydania, i sama treść zadowolą nawet bardzo wybrednych odbiorców. Książka dla każdego.

W serii ukazały się jeszcze „Ilustrowany inwentarz zwierząt”, „Ilustrowany inwentarz ptaków”.

INWENTARZ KWIATÓW
Tekst: Virginie Aladjidi
Ilustracje: Emmanuelle Tchoukriel
Tłumaczenie: Magdalena Kamińska-Maurugeon, Katarzyna Skalska
Seria: Inwentarze
Wydawnictwo: Zakamarki
Data wydania: 2019
Liczba stron: 68
Oprawa: twarda
Format / forma: album
Sugerowany wiek: dla każdego


INWENTARZ DRZEW
Tekst: Virginie Aladjidi
Ilustracje: Emmanuelle Tchoukriel
Tłumaczenie: Magdalena Kamińska-Maurugeon, Katarzyna Skalska
Seria: Inwentarze
Wydawnictwo: Zakamarki
Data wydania: 2015
Liczba stron: 68
Oprawa: twarda
Format / forma: album
Sugerowany wiek: dla każdego

Czytaj więcej »

„Jabłonka Eli”, czyli siła prostoty

17 sierpnia

„Jabłonka Eli”, czyli siła prostoty

„Jabłonka Eli” Catariny Kruusval to obyczajowa, bardzo realistyczna historia pewnego roku w życiu dwójki dzieci, tytułowej Eli i Olka. Roku szczególnego, gdyż pewnego dnia wichura niszczy ich ukochaną jabłonkę, drzewo, które rosło w przydomowym ogrodzie od zawsze. Drzewo, które się zmieniało wraz z cyklem przyrody. Stanowiło doskonałą kryjówkę, bazę dziecięcych przygód. Dostarczało najlepszych jabłek na świecie. Dawało cień.

Piękny, choć bardzo prosty język, mądra, choć równie nieskomplikowana fabuła sprawiają, że to świetna propozycja dla najmłodszych czytelników. Wiele uczy, choć dydaktyzmu w niej nie uświadczymy ani odrobiny. Pokazuje realny świat, codzienność, zwykłość w atrakcyjny sposób. Uzmysławia nam, jakie wielkie znaczenie mają pozornie tak prozaiczne rzeczy jak zwykła i niezwykła jednocześnie jabłoń. Daje pożywkę wyobraźni, jest strefą wolności, współtworzy bezpieczną, znaną przestrzeń, łączy mieszkańców domu z naturą. Jej zmienność można obserwować jak najlepszy serial. Jedno drzewo, a tyle funkcji. Stały punkt, który łączy wszystkich.

 

Równie realistyczne są ilustracje. Pełne szczegółów, detali przedstawiają zwykłe życie, codzienne scenki. Zabawę i pracę w ogrodzie, czułość i miłość, zbiory. Wiosnę, lato, jesień i zimę. Podoba mi się szersza perspektywa, którą daje przedstawione na wyklejkach urocze miasteczko. To plansze, które mali czytelnicy mogą badać godzinami.

Autorce udało się w ciekawy sposób uchwycić dziecięcą wrażliwość i sposób odkrywania świata, empiryczny, przez zmysły i działanie. Świetnie widać to podczas próbowania jabłek. Latem zielone kwasidła, jesienią pełne smaku owoce, zimą przypomnienie ciepłych dni.

Równie czule i przystępnie opisano tu stratę i przemijanie. Zima przynosi śmierć drzewa, kolejna wiosna - nowe życie i nadzieję. Smutek z powodu utraty, żal, wspomnienia i wreszcie radość z zapoczątkowania czegoś nowego, czyli wszystkie klasyczne etapy.

„Jabłonka Eli” to klasyczna opowieść, która porwie już odkrywające świat 2-,3-letnie dzieci. Choć nie brakuje w pewnym momencie dość trudnych emocji, pokazane zostały one w sposób odpowiedni dla wrażliwych maluchów. Przystępnie, mądrze i czule. W prostocie siła!

JABŁONKA ELI
Tekst: Catarina Kruusval
Ilustracje: Catarina Kruusval
Tłumaczenie: Katarzyna Skalska
Wydawnictwo: Zakamarki
Data wydania: 2009
Oprawa: twarda
Liczba stron:
Format/forma: klasyczny picturebook
Sugerowany wiek: 2+

Czytaj więcej »

„Skunks i Borsuk”, czyli kury, gronostaje, kamienie i odrzutowy ziemniak

14 sierpnia

„Skunks i Borsuk”, czyli kury, gronostaje, kamienie i odrzutowy ziemniak

„Skunks i Borsuk” pióra Amy Timberlake, opowieść o wspólnym życiu dwóch zupełnie różnych zwierząt, należy do tych historii, które trafią do czytelnika w każdym wieku. Można czytać ją na różnych poziomach, wciąż znajdować w niej nowe znaczenia, bawić się samą narracją, wyłapywać złote myśli, rozkoszować formą i językiem, chichrać jak szaleniec, wyobrażając sobie poszczególne scenki. Mistrzostwo.

Introwertyczny, wycofany, uporządkowany do bólu i odrobinę nudnawy Borsuk mieszka sobie spokojnie w małym domku, który należy do jego ciotki, kuny Luli, i prowadzi Bardzo Ważną Pracę nad Kamieniami. Trudna to praca, wymagająca skupienia i samotności oraz rytuałów, powtarzalności, codziennej rutyny. W końcu to poważne badania naukowe. Pewnego dnia jednak ktoś brutalnie wkracza w jego uporządkowany świat. To Skunks. Energiczny, ekstrawertyczny, pełen życia, witalności, mistrz garnków i patelni, zaprzyjaźniony nawet z kurami. I się zaczyna...

Zestawienie tak różnych osobowości, stylów życia zwiastuje katastrofę. I jednocześnie jest źródłem wielu prześmiesznych gagów. Pozwala również pokazać w lekki i mądry jednocześnie sposób mnóstwo życiowych prawd. To opowieść o przyjaźni mimo wszystko, mimo różnic i o tym, że często bywa ona wcale nie taka oczywista, wymaga trudnego dotarcia się, a nawet walki. W świetny sposób autorce udało się przedstawić sam proces budowania relacji. Tego, że owszem musimy w niej często iść na ustępstwa, nie zawsze jest nam komfortowo i wygodnie, ale dzięki temu zyskujemy coś niepowtarzalnego. To także historia uświadomienia sobie braku. Różnych rzeczy: innych (niekoniecznie ludzi), doświadczeń. Tego wszystkiego, co wykracza poza naszą codzienną rutynę, o czym zapominamy.

Ja, dorosła, odnalazłam w tej książce siebie, własne doświadczenia, przeżycia. To wszystko, czego przez całe życie się uczyłam. Czasami boleśnie. To wielki w treści i przezabawny w formie traktat o tym, że każdy z nas jest inny, że każdym z nas czasami targają emocje, ale to nie przekreśla relacji nawet pomiędzy skrajnie różnymi osobowościami. To także przypomnienie, że empatia to wielka wartość, a proste słowo przepraszam (dodałabym jeszcze próbuję zrozumieć) ma wielką moc.

I Borsuk, i Skunks mają pasje i poświęcają im się całym sercem. Autorka zwraca jednak uwagę na pewną istotną różnicę pomiędzy podejściem każdego z bohaterów. Borsuk zatraca się w pracy, widzi tylko kamienie. Jest jak one. Twardy, zimny. Świat poza nimi nie jest wart jego uwagi. Skunks owszem wie wszystko o kurach, ale czerpie radość głównie z relacji z tymi żywymi istotami, przyjaźni. To pasja, która otwiera, uwrażliwia, uczy empatii. Słowo klucz - relacja. Trudno nawiązać ją z zimnym kamieniem, pozbawioną uczuć skałą.    

Zachwyca język, którym posługuje się autorka (wielkie oklaski również dla Barbary Łukomskiej, tłumaczki). W zwykłe zdania, potoczny język, sprawne dialogi wpleciono mnóstwo specjalistycznych terminów, nazw różnych gatunków kur. I wbrew pozorom wszystko gra, wszystko do siebie idealnie pasuje. O żesz szlam i gnój! - ileż treści i emocji kryje się w tym jednym zdaniu.

W książce pada zdanie, że najlepsze historie powstają z połączenia przygód i nauki. O tak, ta opowieść jest tego żywym dowodem. Przy okazji, zupełnie mimochodem czytelnicy dowiedzą się co nieco o skałach i minerałach, o kurach, o Henryku V, królu o bardzo krótkim nazwisku, i o fizyce.

Nieco retro atmosferę książki budują ilustracje Jona Klassena. Dopracowane, pełne szczegółów i szczególików świetnie oddają klimat poszczególnych scen. Niestety, jest ich stanowczo zbyt mało. Trochę rekompensuje to zjawiskowa okładka. Vintage nie tylko na grafice. Dotknijcie tylko tej przypominającej płótno okładki.

 

„Skunks i Borsuk” to historia o tym, że w naszych relacjach ze światem wciąż budujemy mury. Budujemy po to, by za chwilę je burzyć. To ciągły proces, zmienny i warto, jak najwcześniej zacząć się uczyć, że wyznaczane przez nas granice owszem są ważne, dają nam komfort i poczucie bezpieczeństwa, ale jednocześnie ograniczają nasz świat. Jeśli chcemy go w pełni poznać, musimy czasami pójść na kompromis, poczuć się niewygodnie, zmienić nasz sposób myślenia i działania. Warto. Książka zostaje w naszej domowej biblioteczce.

I jeszcze jedna ważna nauka. Zawsze należy czytać listy i inne wiadomości. Zawsze! A muzyka dobrze działa na skołatane nerwy.

SKUNKS I BORSUK

Tekst: Amy Timberlake

Ilustracje: Jon Klassen

Tłumaczenie: Barbara Łukomska

Wydawnictwo: Mamania

Data wydania: 2021

Liczba stron: 144

Oprawa: twarda

Format / forma: mini i retro książka

Sugerowany wiek: 7+, dla każdego

Czytaj więcej »

„Maniutka ratuje świat”, czyli śmieci, plastik i tandetne zabawki

12 sierpnia

„Maniutka ratuje świat”, czyli śmieci, plastik i tandetne zabawki

„Maniutka ratuje świat” napisana przez Joannę Krzyżanek i zilustrowana przez Zezona Wiewiurkę to prosta, raczej klasyczna w formie, pogodna historyjka dla młodszych dzieci poświęcona bardzo ważnemu i zdecydowanie mało pogodnemu tematowi - katastrofie klimatycznej, a ściślej rzecz biorąc wszechobecnym, nadmiarowym śmieciom, pod którymi ginie świat.

Tytułowa Maniutka to pełna temperamentu i energii mała dziewczynka, mieszkająca w kamienicy w Starym Knedelkowie, której zawsze towarzyszy Zadziorek, miniaturowy przyjaciel odnaleziony gdzieś w budyniu malinowym. Zadziorek to Maniutka, a Maniutka to Zadziorek. Są nierozłączni.

Pewnego dnia przez przypadek Maniutka widzi w telewizji program o katastrofie klimatycznej, która grozi Ziemi. Ogląda, przetwarza zdobyte informacje, myśli, obserwuje świat dookoła i analizuje zachowania ludzi w swoim otoczeniu. I zaczyna działać. Początkowo widzi winę we wszystkich wokół siebie, ale nie w sobie. Studentka Julia kupuje mleko w plastikowych butelkach, pan Gęborek wszystko pakuje w jednorazowe reklamówki, Tymek zużywa niepotrzebnie tony słomek do napojów. Nawet mama dziewczynki nie jest bez winy, gdyż do wszystkiego w kuchni używa folii. To oni są źli, to przez nich Ziemia zmienia się w jeden wielki śmietnik.

Czy aby na pewno tylko oni odpowiadają za ekologiczną katastrofę? Czy odrobinę przemądrzała dziewczynka wskazująca innym ich grzechy względem przyrody sama jest bez skazy? Czy może jest wręcz przeciwnie? Na szczęście Maniutka także u siebie zauważa destrukcyjne z punktu widzenia świata zachowania i postanawia się zmienić. Cenię, że autorka zdecydowała się na taki zabieg, dzięki temu została zrównoważona dość mocna dydaktyczna i moralizatorska nuta. Maniutka wytykająca innym błędy mogła irytować, Maniutka, która wini także siebie, pozwala czytelnikowi zidentyfikować się z problemem.   

Podoba mi się ograniczenie tematyki do tych aspektów związanych z ekologią, na które dziecko w wieku przedszkolnym może mieć rzeczywisty wpływ. Sprawia to, że problem czystego bezpiecznego świata staje się bliski, a nie abstrakcyjny, tak daleki, że aż odrealniony. Maniutka ma możliwość działania, czuje swoje sprawstwo i widzi efekty. Super. 

Kolejny plus książki to pokazanie prostych i realnych alternatyw, które nie szkodzą środowisku aż w tak mocny sposób. To rozwiązania, które każdy z nas łatwo może wprowadzić w swoim zachowaniu. Co więcej, uwzględniono także dodatkowe korzyści, mocne motywatory, które wcale nie zostały powiązane wyłącznie z ekologią. To oszczędność pieniędzy, rozwijanie zainteresowań w twórczy i potrzebny sposób, to wreszcie znalezienie życiowej misji.

Ciekawe, przyjazne ilustracje bywają wymowne, ale, co ważne, nie wzbudzają lęku, nie straszą, choć skłaniają do przemyśleń. Prosta symbolika, jak choćby góra plastikowych butelek, czy kula ziemska opakowana w folię, z pewnością trafi do przedszkolaków.   

„Maniutka ratuje świat” nie jest książką rewolucyjną w formie, ale jeśli dzięki tej opowieści choć kilkoro dzieci rzeczywiście zmieni swoje zachowania i poniesie przekaz dalej, wśród rodziny, znajomych, przyjaciół, rzeczywiście tytułowa Maniutka przyczyni się do ratowania Ziemi. Oby. Autorce udało się przy tym coś niemal niemożliwego - napisać ciepłą i przyjazną mniejszym dzieciom książkę edukacyjną o katastrofie klimatycznej, która nie straszy, nie budzi lęków, ale skłania do działania. Bardzo polecam wszystkim przedszkolakom. Wbrew pozorom mogą zdziałać całkiem dużo. 

I dodatkowy argument dla rodziców. Jeśli chcecie raz na zawsze uwolnić się od problemu zabaweczek chwilóweczek, przeczytajcie historię swoim dzieciom. Powinno pomóc.

MANIUTKA RATUJE ŚWIAT

Tekst: Joanna Krzyżanek

Ilustracje: Zenon Wiewiórka

Wydawnictwo: Dwukropek

Data wydania: 2021

Liczba stron:

Oprawa: twarda

Format/forma: klasyczna książka dla przedszkolaków

Sugerowany wiek: przedszkolaki, 4+

Czytaj więcej »

„Roboty i drony. Dawno temu, teraz i w przyszłości”, czyli wewnętrzne życie ekspresu do kawy

11 sierpnia

„Roboty i drony. Dawno temu, teraz i w przyszłości”, czyli wewnętrzne życie ekspresu do kawy

Poranna kawa. Staję jak każdego dnia przed moim ekspresem i czuję się dziwnie. Nigdy nie myślałam o nim jak o robocie. Prawdziwym, całkiem zaawansowanym technologicznie. Androidy, humanoidalne konstrukty, ewentualnie skomplikowane maszyny we współczesnych fabrykach i automatyczne jeździki marsjańskie to w mojej świadomości godni przedstawiciele współczesnej robotyki. A nie jakiś tam ekspres. A jednak. Kolejna część świetnej serii Naukomiksów „Roboty i drony. Dawno temu, teraz i w przyszłości” (tekst: Mairghread Scott, grafika: Jacob Chabot) opowiada właśnie o różnych obliczach mechanicznego świata, tych oczywistych, i tych mniej znanych, tych prozaicznych, i tych, które kojarzą się raczej z fantastyką naukową.

Klik do recenzji dwóch wcześniejszych tomów
👉 „Dinozaury. Skamieliny i pióra”, „Rekiny. Najlepsi myśliwi w przyrodzie”

Po fascynującym świecie pełnym automatycznych urządzeń, specjalistycznych maszyn, droidów i dronów oprowadza czytelników mały, mechaniczny ptaszek Pouli. Podróż po historii robotyki rozpoczyna, co pewnie wielu z nas zaskoczy, już w starożytności, w 350 roku p.n.e., gdy Archytas zaprezentował światu pierwszą maszynę, która wzbiła się w powietrze, czyli właśnie automatycznego ptaka. Dowiemy się także, czym są roboty, jak odróżnić je od innych urządzeń, czy sterowany, zabawkowy samochód zasługuje na to miano i jaka jest prawdziwa natura samojezdnego odkurzacza. 

Autorzy nie zdecydowali się przy tym na klasyczny narracyjny scenariusz, w którym kryje się jakaś spójna opowieść, fabuła. Mamy do czynienia raczej z układem treści typowym dla pozycji popularnonaukowych, w którym po kolei omówiono poszczególne zagadnienia  związane z tematem. Z drugiej strony nie znajdziecie tu suchych faktów, ale zbiór anegdot, scenek, zabawnych kadrów.   

Na kolejnych stronach przedstawiono kilka wybranych ciekawostek z historii robotyki. Czy wiecie, że praprzodków robotów z współczesnych filmów fantastycznych znajdziecie już w Iliadzie Homera? Odwiedzimy także pracownię średniowiecznego wynalazcy z Bliskiego Wchodu, Al-Dżazariego i XVII-wieczną Japonię, w której wynaleziono karakuri ningyo, japońskie lalki uznawane za pierwsze autonomiczne roboty mobilne.

Autor porusza także kwestie związane z funkcjonalnością różnych rodzajów robotów, ich zastosowaniem w niemal wszystkich dziedzinach współczesnego życia. Podkreśla przy tym, kiedy to ludzie jednak są niezastępowalni przez maszyny, a kiedy to właśnie one przewyższają człowieka. Czytelnicy dowiedzą się również, jak zbudowane są roboty, w jaki sposób działają. Co więcej, autor zachęca małych konstruktorów, by samodzielnie stworzyli i zaprogramowali proste mechanizmy.

Mimo że książka przeznaczona została dla młodszego i początkującego odbiorcy autor nie pominął dość trudnych zagadnień etycznych związanych z rozwojem sztucznej inteligencji. Znajdziemy tu choćby dość ogólnie omówione prawa robotyki Asimova. Szczerze mówiąc bez nich pozycja poświęcona robotom nie miałaby najmniejszego sensu. Na końcu komiksu przygotowano części specjalne - galerię 25 wspaniałych robotów (od początków XX wieku), krótki opis działania dronów oraz podręczny słowniczek.

Pod względem graficznym komiks prezentuje się całkiem przyzwoicie. Solidna robota. Przyjemna, klasyczna kreska kojarzy się trochę z serialem Było sobie życie. Zróżnicowane kadry porządkują treść i nie pozwalają się nudzić. Odrobina humoru i dystansu urozmaicają lekturę.

 

„Roboty i drony. Dawno temu, teraz i w przyszłości” to pozycja ciekawa, dość wciągająca, ale przeznaczona raczej dla tych czytelników, którzy o robotach i dronach nie wiedzą jeszcze prawie nic. Oprócz wielu ciekawostek i anegdotek z historii robotyki znajdą tu oni same podstawy większości zagadnień związanych z tą dziedziną - od aspektów technicznych, poprzez funkcjonalne, po etyczne. I dobrze. Zbytnia szczegółowość mogłaby przytłoczyć tych, którzy dopiero zaczynają interesować się autonomicznymi domami, kosmicznymi łazikami i androidami. Gwarantuję, że po tej lekturze będą mieli ochotę na więcej. Co więcej, uświadomią sobie, że robotyka to nie dziedzina science fiction, ale rzeczywistość wokół nas. Wystarczy się rozejrzeć po najbliższym otoczeniu. (6+)

ROBOTY I DRONY. DAWNO TEMU, TERAZ I W PRZYSZŁOŚCI
Scenariusz: Mairghread Scott
Rysunek: Jacob Chabot
Tłumaczenie: Bogumił Bieniok, Ewa L. Łokas
Seria: Naukomiks
Wydawnictwo: Nasza Księgarnia
Data wydania: 2020
Liczba stron: 128
Oprawa: twarda
Format / forma: klasyczny komiks
Sugerowany wiek: 6+

Czytaj więcej »

„Sapiens. Opowieść graficzna. Narodziny ludzkości”, czyli skąd przyszliśmy i dokąd idziemy

06 sierpnia

„Sapiens. Opowieść graficzna. Narodziny ludzkości”, czyli skąd przyszliśmy i dokąd idziemy

Tego nazwiska nie trzeba chyba przedstawiać. Yuval Noah Harari to w tej chwili jeden z bardziej znanych historyków, którzy realizują szczytną misję objaśniania nam, maluczkim, świata. Można się zgadzać z jego wizją, można stawać okoniem i twierdzić, że chyba nie do końca nam ona odpowiada. Jedno jest pewne. Harari potrafi mówić o rzeczach trudnych, o koncepcjach często abstrakcyjnych i budzących emocje w przystępny i wciągający sposób.

„Sapiens. Opowieść graficzna. Część 1. Narodziny ludzkości” to lżejsza, komiksowa wersja monumentalnej i niezwykle popularnej książki popularnonaukowej, doskonale wpisująca się w formułę uczenia przez zabawę. To fabularyzowana podróż przez epoki, począwszy od pierwszej sekundy istnienia świata, uwzględniająca dzisiejszy, jak najbardziej aktualny stan ludzkiej wiedzy.

W pierwszej części poznajemy zgodnie z tytułem początki i świata, i ludzkości. Najpierw była fizyka, potem chemia, następnie biologia. W końcu pojawili się ludzie, a wraz z nimi historia (i nie tylko). To punkt wyjścia opowieści - wersja niby bardzo uproszczona, ale zapamiętywalna, w punkt oddająca dzieje tzw. sapiensów, czyli nas. Ale nie łudźcie się, sapiensi nie są wcale bohaterami pozytywnymi. O nie. Harari rozprawia się z mitem wyjątkowości ludzkości, pokazuje, że owszem człowiek wygrał na pierwszy rzut oka w ewolucyjnej loterii, ale to pozorne zwycięstwo. Jego skutki bowiem okazują się zazwyczaj być dla świata katastrofalne. To sapiensi niemal od początków swojej ekspansji odpowiadają za setki małych ekologicznych katastrof, niekorzystnych zmian w wielu ekosystemach. To działania i naszych przodków, i nasze doprowadziły do masowych wymierań zwierząt. Co ważne, autor nie tylko oskarża, ale często występuje w roli adwokata. Przytacza argumenty 'za' po to, by w następnym kadrze je obalić, pokazać z innej perspektywy. To dobra szkoła myślenia, wyciągania wniosków i doskonały punkt wyjścia do refleksji nad własnym zachowaniem.

Jak już wspomniałam, naszym przewodnikiem, głównym bohaterem komiksu jest sam autor. Wraz z biolożką, ekspertką od klasyfikowania wszystkiego, profesorką Saraswati, swoją siostrzenicą Zoe, archeologiem wielebnym doktorem Klügiem, profesorem Dunbarem, specjalistą od komunikacji międzyludzkiej, superbohaterską Doktor Fikcją, drobiazgową śledczą Lopez i doktor Duarte, antopolożką i geografką, tworzą drużynę, która próbuje wyjaśnić czytelnikom kilka faktów, rozwiązać parę zagadek, odpowiedzieć na wybrane fundamentalne pytania z zakresu ludzkiej historii, genetyki, ewolucji. Duży plus za różnorodność postaci, bo przecież o wielu aspektach różnorodności książka ta także traktuje.

Ewolucja to proces powolny, trwający miliony, tysiące, setki lat. Homo sapiens jednak zasadę powyższą po prostu w pewnym momencie zignorował, włączył turbodoładowanie, odpalił silniki rakietowe rozwoju i w ekspresowym tempie wyprzedził wszystkie inne organizmy. Praw rządzących światem nie da się jednak bezkarnie łamać, nasze organizmy pod względem ewolucyjnym wciąż zachowują się, jakbyśmy przez cały czas żyli w wędrujących po ziemi gromadach łowców zbieraczy. Jaką płacimy za to cenę? O tym również przeczytacie w komiksie.  

David Vandermeulen i Daniel Casanave, belgijsko-francuski duet grafików, również stanął na wysokości zadania. I w scenariuszu, i w poszczególnych kadrach aż roi się od popkulturowych cytatów, nawiązań do ikonicznych dzieł. Prawie Flinstonowie, superbohaterzy, uparci detektywi. Prehistoryczne reality show, telewizyjny talk show, klasyczny komiks w westernowej konwencji, serial detektywistyczny i dramat sądowy. Podróże w czasie, reklamy, karty, które namiętnie zbierają dzieciaki, i dzieła sztuki. Wykresy, mapki, ikonografiki, graficzne porównania i zwykłe komiksowe kadry. Znajdziecie tu wszystkie te elementy. Wielokrotnie autorzy puszczają przy tym do uważnych czytelników oczko, prowadzą pełną humoru grę. Szczególnie bawią tytuły rozdziałów i podrozdziałów wykorzystujące skojarzenia z zaliczanymi już do klasyki kina filmami. Mistrzostwo! Duży plus za przewrotny pomysł, czyli komiks w komiksie. Ba, popularnonaukowy komiks w popularnonaukowym komiksie.

Mimo lekkiej formy autor stawia różne, często trudne z naszego punktu widzenia pytania. Dlaczego to homo sapiens przetrwał, a inne gatunki człowieka wyginęły? Dlaczego właśnie my podbiliśmy świat? W jaki sposób zdominowaliśmy inne zwierzęta? Odpowiedź na nie wymaga interdyscyplinarnej wiedzy i z zakresu fizyki, i chemii, i biologii, i historii, i socjologii, i komunikacji. Ale nie tylko, większość z tych pytań dotyka również kwestii z zakresu etyki i filozofii. Warto podkreślić, że nie znajdziemy tu jednoznacznych odpowiedzi narzucających odbiorcy jakiś założony światopogląd. Harari uwzględnia różne perspektywy, naświetla problem pod różnymi kątami, prezentuje fakty, które czasami się uzupełniają, czasami sobie przeczą. Uczy, że nigdy nie możemy być pewni, że naszą wiedzę zawsze ograniczają i czas,  i dostępność danych (a te w odniesieniu do przeszłości zawsze są niepełne).

Harari porusza przy tym także kwestie roli komunikacji międzyludzkiej, w tym zwykłej plotki, w budowaniu wspólnoty, w kształtowaniu umiejętności współpracy nawet poza obrębem własnej niewielkiej grupy, podkreśla kluczową funkcję fikcji, czyli opowieści, które tworzyły, tworzą i będą tworzyć świat człowieka, czyli cywilizacje, kultury, naukę, gospodarkę, ekonomię, wspólnoty, państwa, sztukę. Wszystko, co czyni nas ludźmi, można bowiem sprowadzić do umiejętności tworzenia różnych narracji. 

 

Komiks ten uświadamia także umowność naszego świata związaną z narracyjnością ludzkiej cywilizacji. Ileż to razy słyszeliśmy, że coś, jakiś wzorzec zachowania jest naturalny, dlatego powinien być jedynym obowiązującym. Okazuje się, że to bzdura. Dowodzi tego choćby fragment opowieści, w którym omówione zostały funkcjonujące i w przyrodzie, i w różnych społecznościach wzorce rodzin, związków między poszczególnymi członkami stada lub wspólnoty (i te społeczne, i te typowo seksualne), sposoby organizacji opieki nad młodymi i stosunek do seniorów. Warto pamiętać o tym, że świat nie jest urządzony według jednego wzorca. 

Jeśli interesuje was, jak mogła wyglądać codzienność naszych przodków, jeśli ciekawi was, skąd pochodzimy i dokąd zmierzamy, jeśli wciąż poszukujecie odpowiedzi na podstawowe pytania o istotę bycia człowiekiem, o naszą odpowiedzialność za świat, koniecznie sięgnijcie po ten komiks. Konkretną wiedzę z różnych dziedzin, mnóstwo informacji, ciekawostek podano tu w przystępny i pełen humoru sposób, który zaintryguje i wciągnie bez reszty zarówno starszego nastolatka, jak i bardziej dojrzałego czytelnika. Świetna rzecz. Lektura wręcz obowiązkowa - mądra, zabawna i zmuszająca do refleksji. 

SAPIENS. OPOWIEŚĆ GRAFICZNA. CZĘŚĆ 1. NARODZINY LUDZKOŚCI
Tekst: Yuval Noah Harari
Ilustracje: David Vandermeulen, Daniel Casanave
Tłumaczenie: Michał Romanek
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 2020
Oprawa: twarda
Liczba stron: 248
Format / forma: monumentalny komiks
Sugerowany wiek: 13+, choć i całkiem dorośli pasjonaci tematu również powinni być zadowoleni, dla każdego

Czytaj więcej »