Encyklopedia to wiedza - sprawdzona, zweryfikowana. To termin z punktu widzenia współczesnego człowieka odnoszący się do tego, co pewne, racjonalne, wiadome. Nie narracja, a zbiór faktów. Opowieść snuta przez Greenberg nie dzieje się jednak dziś, ale w zapomnianej, przedhistorycznej erze Wczesnej Ziemi. W czasach, gdy porządek rzeczy dopiero się tworzył, a reguły rządzące światem zapisano w symbolicznym języku mitu. To właśnie on wyznaczał horyzont wiedzy, tłumaczył niezrozumiałą rzeczywistość i porządkował przestrzeń aksjologiczną. Wielowątkowa narracja właściwa tradycji oralnej jest tu traktowana jako spoiwo, element magiczny, wręcz religijny łączący wszystkie wymiary, te dostępne doświadczeniu i te poza empirię wykraczające.
Gdyby ktoś mnie zapytał, o czym konkretnie jest ten komiks, nie umiałabym odpowiedzieć. Od kilku dni próbuję wyłuskać jakąś przewodnią ideę, główny temat i poddaję się, nie potrafię. I w tym właśnie tkwi siła tych opowieści, w wielowątkowości, w udanej próbie wytłumaczenia całości świata nie tylko z punktu widzenia głównego bohatera, opowiadacza, gawędziarza, trochę z przypadku wędrownego poety. To przecież encyklopedia, to mitologia, w której zapisano całą wiedzę niezbędną ludziom zamieszkującym Wczesną Ziemię. Tego streścić się nie da, ba, tego streszczać nie wolno.
W misternie utkanych w szkatułkowej formie historiach znajdziemy i miłość matczyną, ojcowską, i miłość między kobietą i mężczyzną spełnioną i niespełnioną jednocześnie. W kolejnych opowieściach pokazano relacje człowieka z tym, co transcendentne, i relacje boga z tymi, których stworzył. Złożone, trudne, pełne napięć, skrywające i poddaństwo, i bunt. To nie wszystko. Władza, ofiara, opozycja obcy - swój, rodzina i plemię, znaczenie możliwości komunikacji i porozumienia, rożne interpretacje tych samych wydarzeń, zwykły spryt, podstęp, pospolite oszustwo, wykorzystywanie pozycji, dezinformacja. Morały, kompasy moralne, usprawiedliwienia i rozgrzeszenia. Okrucieństwo i łagodność. Manipulacje na poziomie boskim i ludzkim. Słowem pełne spektrum. Encyklopedia wiedzy, podręcznik przetrwania. Mitologia. Po prostu obraz ówczesnego świata.
Greenberg przy tym nie wymyśla własnych, autorskich opowieści. Wręcz przeciwnie, w większości przypadków sięga do różnych, mniej lub bardziej zakorzenionych w naszej kulturze, tradycji mitologii, świętych ksiąg i czerpie z nich garściami - schematy fabularne, toposy, bohaterów. Nie robi tego na szczęście metodą „kopiuj/wklej”, ale twórczo przekształca, miksuje, tworzy nową jakość. Wciągającą bez reszty, pełną emocji, klimatyczną, a przede wszystkim przekonującą. Czytelnik wie, że to fikcja, literacka kreacja, ale to nie ma znaczenia. Łatwo uwierzyć, że Wczesna Ziemia istniała naprawdę. Bo gdyby istniała, byłaby właśnie taka, jak sugeruje Greenberg. Prawdę o niej przekazywałby konglomerat tradycyjnych opowieści z różnych światów i kultur.
Oś narracyjna, wokół której skupiają się wszystkie historie, przypomina przy tym z jednej strony tradycyjną baśń, w której ten najmłodszy udaje się w świat, by odnaleźć zagubiony artefakt. Z drugiej strony wyraźnie widać inspirację klasyczną inicjacyjną powieścią drogi. Tu także bohater wyrusza w nieznane, by dojrzeć, stać się „pełnym” człowiekiem. Całością i dosłownie, i w przenośni. Przewrotnie zaś w tym komiksie droga, którą przemierza chłopiec, nazwana została wprost odyseją. Pokrętnym powrotem do domu, właściwego miejsca, choć znajduje się on na przeciwnym biegunie.
Encyklopedia sugeruje również powagę, naukowość, formalność. Mitologia z kolei pewną dozę patosu. Niech was to nie zwiedzie, we wszystkich opowieściach język jest żywy, nowoczesny, często pełen humoru, potoczności. Efekt zderzenia potencjalnie podniosłych treści ze zwykłą, codzienną mową, często aż nazbyt dzisiejszą, zadziwia świeżością. Co więcej, równie niestandardowo autorka buduje postaci, żyjące tak dawno i jednocześnie tak współczesne. Zwróćcie szczególną uwagę na moich faworytów, boską rodzinkę.
Warstwa graficzna nie zaskakuje, ale też nie rozczarowuje. Prosta kreska i ograniczona, raczej zimna paleta kolorystyczna oddają mroźny klimat i ducha dawnych opowieści. Umowność, odrealnienie grafiki z kolei powoduje, że wymowa nawet drastycznych scen (choćby ofiary z dzieci czy odcięta głowa olbrzyma) zostaje złagodzona. Dodajmy do tego imponującą, godną encyklopedii wielkość (to rzeczywiście potężne tomisko), świetne, dodające magii lakierowania na okładce i czcionkę stylizowaną na odręczne pismo.
„Encyklopedię Wczesnej Ziemi” możemy potraktować po prostu jako bajeczną, fantastyczną opowieść o przygodzie, o jednocześnie egzotycznym i bliskim świecie, w którym spotykamy fascynujące, barwne postaci - wojowników, bóstwa, olbrzymów, szamanów, wiedźmy, władców. Jednak najciekawsze kryje się poziom wyżej, w kulturowych nawiązaniach, fabularnych cytatach, użytych kliszach, przetworzonych toposach. Gęsto tu od znaczeń, symboli i metafor w większości przypadków czytelnych nawet dla dwunastolatka. Greenberg udało się stworzyć atrakcyjne dla czytelnika w każdym wieku uniwersum z naprawdę dużym potencjałem. Z niecierpliwością czekam, aż wypełni je kolejnymi opowieściami.
ENCYKLOPEDIA WCZESNEJ ZIEMI
Scenariusz i rysunki: Isabel Greenberg
Tłumaczenie: Łukasz Buchalski
Wydawnictwo: Kultura Gniewu
Data wydania: 2019
Oprawa: twarda
Liczba stron: 180
Format/forma: grube komiksowe midi
Sugerowany wiek: 10+, dla każdego, dorośli
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz