„Zadziwiające życie. Dlaczego każdy z nas jest wszechświatem?”, czyli książka z przesłaniem

Większość pozycji popularnonaukowych dla dzieci to po prostu zbiory ciekawostek, faktów na jakiś temat. A to o kosmosie, a to o zwierzętach, a to o robalach, a to o górach, a to o dinozaurach. Stosunkowo rzadko trafiają się takie książki jak „Zadziwiające życie. Dlaczego każdy z nas jest wszechświatem?” Mishy Maynerick Blaise, które gromadzą informacje z różnych dziedzin wiedzy i podporządkowują je jakiejś jednej większej, interdyscyplinarnej tezie. W tym przypadku autorka postanowiła udowodnić czytelnikom, że życie każdego z nas jest trwale związane z naturą, że w każdej chwili połączeni jesteśmy nierozerwalną więzią ze wszechświatem.

I przyznam, że po lekturze inaczej patrzę na przydomowy ogródek, dokładniej myję skórę i trochę się obawiam stworzeń, które skolonizowały moją poduszkę. Co prawda trudno mi traktować stojące obok telewizora drzewko szczęścia jak kuzyna, ale już pies, z którym dzielę 84 procent DNA, to przecież członek rodziny. Mój syn z kolei kilkukrotnie upewniał się, czy na pewno wiem, jakie konsekwencje dla świata przynosi codzienna filiżanka kawy.

Przede wszystkim jednak zrozumieliśmy, że natura otacza nas zewsząd, z zewnątrz i od środka, dwadzieścia cztery godziny na dobę, na betonowym placu i w amazońskiej dżungli, w osobistym łóżku i w toalecie, w mieście i na wsi. Nie ma przed nią ucieczki. Nawet jeśli zostalibyśmy zamknięci w sterylnym, odizolowanym pomieszczeniu, ona tam będzie. Niezależnie, czy tego chcemy, czy nie. Wystarczy, że będziemy tam MY.

By udowodnić czytelnikowi, że stanowi on integralną część wszechświata, autorka powołuje się na wiele faktów z różnorodnych dziedzin wiedzy. Sytuuje człowieka zarówno w skali makro, w kontekście kosmosu, i w skali mikro, zwykłej grządki. Sięga do odmętów oceanu, do lasu i do naszych ludzkich trzewi. Miksuje informacje z astronomii, fizyki, chemii, biologii, genetyki, geografii i doprawia to dodatkowym historycznym i kulturowym sosem. Nie ma w tym jednak ani odrobiny chaosu, wszystko składa się w krótką, treściwą narrację o tym, że wszystko, dosłownie wszystko, co ożywione bądź powstałe naturalnie, jest przyrodą. I pierwiastki, i psy, i gwiazdy, i ludzie, i roztocza, i grzyby itd.  

Wszechświat to bowiem po prostu bardzo skomplikowany system wzajemnych powiązań, w którym każdy element jest równie ważny. Wszystko się przenika, jedno z drugiego wynika, atomy krążą w we wszystkich kierunkach i pewnie nawet heliosfera im nie straszna. To także dzieje całego kosmosu  zapisane w każdej cząsteczce naszego ciała. 

Mimo dość poważnej treści, autorka posługuje się prostym, obrazowym językiem dostosowanym do dziecięcego odbiorcy. Naukową terminologię ograniczyła naprawdę do niezbędnego minimum. Co więcej, informacje dawkowane są powoli, strony nie są przeładowane treścią, dominuje maksymalna skrótowość i konkret. 

Wiele ciekawostek ukrywają niezwykle barwne i wciągające ilustracje. Intensywne kolory aż pulsują, energetyczne obrazy często przypominają psychodeliczne rysunki z epoki dzieci-kwiatów. Bo i taki właśnie klimat ma ta książka. Wszystko się składa w spójną całość. Energia czerpana wprost ze słońca, jedność z naturą, zanurzenie w kosmosie, wszyscy jesteśmy potomkami matki ziemi. Peace, love. W tym przypadku takie podejście, choć nadal trochę naiwne i idealistyczne w warstwie ideologicznej, ma jednak solidne naukowe podstawy.

„Zadziwiające życie” także w nienachalny sposób promuje postawy proekologiczne. Zrozumienie, że natura to nie coś obok, ale my sami, stanowi pierwszy i chyba najważniejszy krok do lepszego jej traktowania. Autorka nie grozi, nie straszy apokaliptyczną wizją wyeksploatowanego świata, nie epatuje hasłami typu 'dbaj o środowisko, bo jak nie to....' Ba, w ogóle ich nie używa. Za to pokazuje, choćby na przykładzie współpracy człowieka i zwierząt, jak świadomie i w sposób zrównoważony możemy korzystać z zasobów natury. Kluczowe przy tym są używane przez nią słowa. Współpraca a nie hodowla.

Z kolei część poświęcona genetycznej historii człowieka to w moim odczuciu świetna szczepionka przeciw rasizmowi, którą jak najwcześniej należy podać dzieciom. Wiedza, że tak naprawdę wszyscy jesteśmy pod względem genetycznym tacy sami w 99,9 procentach, że każdy z nas pochodzi od mitochondrialnej Ewy i tak naprawdę w jakiś sposób stanowimy jedną wielką rodzinę, nie jest idealistycznym hasełkiem, ale udowodnionym naukowo faktem, z którym trudno polemizować.

Autorka w ogóle skupia się na  szukaniu wzorców, uniwersalnych schematów wspólnych dla różnych zjawisk. Te analogie, podobieństwa stanowią właśnie o systemowości wszechświata, a odnaleźć je można na różnych poziomach, od niemal identycznej budowy różnych gatunków, poprzez organizację (np. ogrodowe wszechświaty równoległe!), po skład chemiczny czy zachowania. Czy wiecie, że hemoglobina od chlorofilu różni się zaledwie jednym atomem w każdej z cząsteczek,  rośliny widzą, a termity budują jedne z najskuteczniej wentylowanych siedzib na Ziemi?

I wisienka na torcie, prezent, który Mamobaba ucieszył bardzo. Grzyby, grzybki i grzybnia, czyli superautostrada informacyjna. Kto wie, w jakim serialu pojawił się napęd zarodnikowy, a grzybnia przenikająca wszystkie wszechświaty została rzeczywiście potraktowana jako prawdziwa AUTOSTRADA dla kosmicznych statków? W książce odpowiedzi na to pytanie nie znajdziecie, ale sugestywny opis niesamowitego życia grzybów już tak.

„Zadziwiające życie” rzeczywiście zadziwia i odkrywa przed czytelnikiem niesamowity świat, w którym kryje się prawdziwa magia natury. To, że istniejemy, to, że nie tylko żyjemy we wszechświecie, ale i nim jesteśmy, to naprawdę fenomen, czasami wręcz trudny do wyobrażenia. W tej książce czytelnicy (6+) znajdą wiele dowodów potwierdzających ten fakt.

ZADZIWIAJĄCE ŻYCIE. DLACZEGO KAŻDY Z NAS JEST WSZECHŚWIATEM?
Tekst i ilustracje: Misha Maynerick Blaise
Tłumaczenie: Anna Klingofer-Szostakowska
Wydawnictwo: Egmont
Seria: Art
Data wydania: 2018
Oprawa: twarda
Liczba stron: 144
Format/forma: kwadratowe maksi
Sugerowany wiek: 6+