Wszyscy mają to cudo. Mam i ja. Wszyscy się zachwycają. Zachwycam się i ja, gdyż duet autorski Emilii Kiereś (tekst) i Marianny Oklejak (ilustracje) biorący na warsztat temat z pogranicza kultury, folkloru, literatury i siłą rzeczy religii gwarantuje, że powstanie rzecz co najmniej ciekawa. I tak właśnie jest. „O kolędach. Gawęda” to książka niby skierowana do dzieci, dużo w niej miłej ckliwości, ale polecam ją każdemu. I wierzącym, i ateistom, i agnostykom. I tym muzykalnym, którzy nie wyobrażają sobie wigilijnej wieczerzy bez rodzinnego śpiewania pastorałek, i tym, którzy wolą posłuchać wykonania innych, i tym, którzy w święta mają kolęd już serdecznie dość. Ci ostatni być może odkryją w nich coś nowego, coś, co umyka i spojrzą na niekiedy zbyt już osłuchane wersy trochę bardziej przyjaznym okiem.
Dwadzieścia omówionych w książce kolęd w większości każdy z nas lepiej lub gorzej zna. Niektóre potrafimy zanucić, w przypadku innych po prostu kojarzymy albo tekst, albo melodię, albo i jedno i drugie. Nie ma przecież możliwości, by przedświąteczny czas przetrwać bez wybrzmiewającej gdzieś w tle „Cichej nocy” czy „Lulajże, Jezuniu”.
Książka, jak każdy przyzwoity leksykon, ma bardzo przejrzysty układ. Z jednej strony to całkiem sensowny śpiewnik, każdej pieśni towarzyszy zapis nutowy uwzględniający gitarowe chwyty. Gratka dla miłośników domowego muzykowania. Następnie znajduje się pełny tekst pieśni ze słowniczkiem wyjaśniającym trudniejsze wyrazy, archaizmy. Na końcu to, co najlepsze, czyli barwna opowieść o każdej pastorałce.
Krok po kroku, słowo po słowie autorka pokazuje, jak można zinterpretować opowieść, jak ją odczytać, który klucz interpretacyjny najlepiej odda jej przekaz. Emilia Kiereś sięga do historii, folkloru, uważnie przygląda się i samemu tekstowi, i jego genezie, i wreszcie światu, w którym dana pastorałka powstała. Tropi symbole, wyjaśnia archaizmy, przytacza anegdoty, odkrywa nieznane, tłumaczy pozorne nieścisłości (na przykład nasze rodzime gatunki zwierząt w stajence / grocie w zupełnie innej szerokości geograficznej). A że ze swadą umie barwnie i zajmująco analizować nawet najbardziej klasyczne teksty udowodniła przecież już w swoich komentarzach do „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza. Tym razem również nie zawodzi. Uwielbiam wykopane przez nią ciekawostki, te smaczki. Miód na serce człowieka, który zawsze chce wiedzieć więcej. Wyobraźcie sobie, że autorka w tekst o kolędach wplotła nawet opowieść o naszych rodzimych gatunkach ptaków czy składzie góralskiej kapeli.
Tekst nie jest zwykłym wykładem, to opowieść, zgodnie z tytułem gawęda, w której autorka zwraca się do czytelnika. Stosuje prosty, bezpośredni i jednocześnie pełen czułości język dostosowany do małego odbiorcy, a przede wszystkim za pomocą pięknej, plastycznej polszczyzny kreuje niesamowite światy (o tak, każda kolęda to inna przestrzeń, inne emocje), tworzy magiczną atmosferę świąt. I choć czasami wydawałoby się, że słodyczy jest odrobinę zbyt wiele, nie czułam się upupiona, nie miałam wrażenia przesytu. Ot, taki temat, abstrahując od religijnego kontekstu po prostu narodziny dziecka.
Mocny wydźwięk religijny owszem się pojawia, co nie dziwi, wręcz przeciwnie - byłabym zaskoczona, gdyby go nie było. Z punktu widzenia osób wierzących Bóg się przecież rodzi, to czas, gdy dzieje się cud. Trochę się obawiałam, czy moje racjonalne do bólu podejście do rzeczywistości nie sprawi, że odbiję się od tego typu tematyki. Okazuje się jednak, że naprawdę dobrą przeciwwagę stanowi równie silna podbudowa historyczna i kulturowa - ciekawa, wciągająca, pełna faktów. To po prostu spojrzenie na tradycję w nieco inny sposób. Tak ja podeszłam do tematu i dałam radę.
Marianna Oklejak, autorka pełnych energii, bajecznie kolorowych i przede wszystkich ciepłych ilustracji, także wielokrotnie pokazała, że potrafi ożywić dawne ludowe motywy, tradycji nadać współczesny rys. Uwielbiam jej „Cuda wianki. Polski folklor dla młodszych i starszych”, o których pisałam na blogu. W kolędowych gawędach artystka równie wyśmienicie bawi się formą, sięga po wycinanki, z szacunkiem przekształca na folkową modłę religijne symbole, klasyczną chrześcijańską ikonosferę. A przy tym nie boi się wprowadzić do obrazów odrobiny przewrotności, ciepłego humoru i takiej rodzinnej swojskości. Pokładający się tu i ówdzie na kartach książki pastuszkowie są przeuroczy.
Kolędy towarzyszą i wierzącym, i niewierzącym od zawsze, od pierwszych świąt w ich życiu. W domu, w pracy, w szkole, nawet w sklepie. Czy tego chcemy, czy nie. Czasami męczą, czasami powodują, że ciepło nam na sercu. Często jednak nie zastanawiamy się, o czym tak naprawdę opowiadają, jaki świat pokazują. Niektórym towarzyszą emocje, przywołują one bowiem pewien szczególny świąteczny, rodzinny klimat. Z reguły jednak po prostu je śpiewamy lub stanowią zwykłe dźwiękowe tło. Nie poświęcamy im głębszej refleksji, bo i nie taka jest ich rola. Warto się jednak zatrzymać i odkryć coś nowego w czymś, co znamy od lat.
I to albumowe wydanie. Sprawcie sobie w tym roku rodzinny gwiazdkowy prezent, który będzie towarzyszył wam przez lata.
Tekst: Emilia Kiereś
Ilustracje: Marianna Oklejak
Wydawnictwo: Kropka
Data wydania: 2020
Oprawa: twarda
Liczba stron: 128
Format / forma: piękny album
Sugerowany wiek: 6-100, dla każdego, dla rodziny
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz